Over 100 jaar zal een moeder met haar zoontje langs het Fukushima-gebied lopen, en hij zal haar om de verklaring voor al het cement vragen. Zijn moeder zal zich schuldig voelen, zich voor ons schamen en vertellen dat de mensheid in het verleden een aantal fouten heeft gemaakt en dat zij nu zullen moeten leven met de consequenties van deze misstappen.
Ze heeft gelijk. De huidige samenleving gaat de fout in. Ik ben niet pessimistisch, want echte oplossingen liggen er. Het zijn de beslissingen waar het fout gaat. Deze kunnen enkel worden genomen op basis van kennis. Ik waardeer ieders mening, maar acht het zeer essentieel dat deze goed onderbouwd is. Daarom zal ik bij deze de kernenergie-kwestie toelichten, vanuit het perspectief van een jongere en zonder opzettelijk technisch jargon, waarna ik ieder vrij laat in zijn of haar denken.
Kerncentrales, kernenergie en kernafval.
Kerncentrales kosten een flinke duit om te bouwen. Dit wordt daarom flink gesubsidieerd door overheden (en dus door belastingbetalers). Zonder subsidies zal de kostprijs van kernenergie flink omhoog gaan en op dat moment zal het niet langer rendabel zijn.¹ Windmolens draaien wellicht nog op subsidies, maar kerncentrales net zo hard. Bij een level playing field is het misleidende prijskaartje niet zo voordelig als het nu lijkt.
Kernenergie wordt opgewekt met behulp van ertsen van elementen als uranium en thorium. Deze worden gewonnen uit mijnen, waarbij gebieden verpest en vervuild worden: besmetting van het grondwater, het radioactief raken van lucht. Bovendien spreken we – net als bij fossiele brandstoffen als olie en gas – wederom eindige voorraden aan. We hebben in dit geval dus niet te maken met een lange termijn oplossing. De zon zal echter nog minimaal 5 miljard jaar schijnen. Waarom zouden we het niet in een keer goed doen?
Kernafval is het allergrootste probleem dat bij deze keuze komt kijken. Bij de opwekking van kernenergie komt laag- en hoogradioactief afval vrij. Het laagradioactieve blijft nog 100-500 jaar schadelijk, en wordt bovengronds in tonnen opgeslagen tot de intensiteit van de straling voldoende is afgenomen. Het hoogradioactieve blijft zelfs tot 224.000 jaar radioactief en kan natuurlijk niet gedurende al deze jaren, decennia, eeuwen bovengronds aanwezig blijven.² Daarom is het de bedoeling dat dit ergens in een ondergrondse bergplaats verdwijnt. Dit is echter al jaren de bedoeling.
Radioactief afval heeft langdurig schadelijke en dodelijke effecten voor organismen door het DNA aan te tasten en kapot te maken. Te bizar voor woorden, en iets wat mensen zouden moeten tegengaan in plaats van stimuleren. De hoeveelheid afval is in omvang relatief klein, maar het gaat uiteindelijk om de intensiteit van de effecten. Met een berg GFT-afval (een restafvalproduct van organische energie) zijn voldoende nuttige dingen te doen.
Hoogradioactief afval eist permanente eindberging. Tot nu toe is dit wellicht mooi in theorie, maar een ware mislukking in de praktijk. Er bestaan nog geen veilige opslagplaatsen en in de afgelopen jaren heeft het alleen nog maar tot onverantwoorde en onsuccesvolle situaties geleid.³ Er is sprake van veel onzekerheid over natuurlijke en geologische processen in de toekomst. We kunnen niet weten hoe bepaalde constructies van gesteente er over duizenden jaren uitzien. Op de lange termijn is er dus geen zekerheid van stabiele bergplaatsen, en we kunnen ook niet blindelings van geluk uitgaan. Dat is te zot voor woorden.
Een andere bijkomstigheid is de onwetendheid over het handelen van de dan aanwezige mensheid. Als moeder en zoon niet weten wat zich binnen de sarcofaag bevindt, zou het kunnen zijn dat – uit nieuwsgierigheid – menselijke intrusie plaatsvindt. Hoe kunnen we garanderen dat volkeren over 10.000 jaar niet gaan uitzoeken wat wij voor “schatten” onder de grond hebben bewaard? Net als bij piramides en sarcofagen wilden wij toch ook weten wat zich erin bevond, terwijl de voorschriften dat ons afraadden? Deze kernkwestie is goed weergeven in de documentaire Into Eternity van Michael Madsen.⁴
Natuurlijk ontwikkelt men ondertussen al betere technieken – ook met een hoger rendement per eenheid afval – maar van dergelijk afval zal altijd sprake blijven. Bovendien kunnen niet alle reactoren die momenteel bestaan onmiddellijk gesloten en vervangen worden door de best beschikbare technieken. Verder is opwerking van hoogradioactief afval een manier om het minder schadelijk te maken. Hierbij wordt het in een zodanige vorm gegoten dat het deels her te gebruiken is. Maar ook dit wordt in de praktijk amper gerealiseerd, waardoor afval (technisch gezien) onnodig voor langere tijd wordt opgeslagen. Wegens economische redenen wordt hier in de meeste gevallen vanaf gezien: de prijs van de methode is namelijk 4x zo duur als niets doen.⁵ Maar uiteindelijk is goedkoop altijd duurkoop!
Ten slotte wil ik nog even terugkomen op Fukushima. Maar ook op Tsjernobyl, wat al lange tijd een sarcofaag is. De gevolgen van een kernramp zijn veel en veel te groot. De kans hierop is wellicht niet enorm, maar het is een risico wat men beter niet kan nemen als je er serieus bij stilstaat. In Fukushima is water en melk niet meer te drinken, broccoli en andere groenten niet meer te eten. Kleine kinderen kunnen amper water – een primaire levensbehoefte – nuttigen. Grondwater is radioactief. Medewerkers en reddingshulpen zijn besmet geraakt met onaanvaardbare hoeveelheden straling. Evacuaties vinden op massale schaal plaats.⁶ Het lijkt allemaal ver van ons bed, maar dat is het eigenlijk niet. Na Tsjernobyl werd in Nederland een graasverbod ingesteld om besmette melk te voorkomen en mocht geen bladgroente meer worden verkocht. De mens heeft de natuur niet in de hand. Aardverschuivingen kunnen kernrampen veroorzaken maar ook bergplaatsen voor kernafval aantasten. De risico’s zijn te groot en daar kunnen we niets tegen doen. Ook dit maakt het een onverantwoorde manier van energieopwekking.
Waarom is het nodig om energie te steken in het protesteren tegen kernenergie? Is het dan niet logisch? Waarom kunnen we deze energie niet gebruiken voor het ontwikkelen van goede oplossingen? Waarom is men zo kortzichtig en durft de harde narigheden niet onder ogen te zien? Ik heb aangegeven dat we niet pessimistisch over de toekomst hoeven te zijn. Oplossingen – alternatieven voor fossiel, kolen en kernenergie – zijn er voldoende. Ik ben daarom van mening dat beslissingen in de richting moeten gaan van een volledig hernieuwbare energievoorziening: een groene energierevolutie. Men moet onderzoek en ontwikkeling van deze energietechnieken stimuleren door meer investeringen, en deze technieken realiseren door ze te implementeren. Het is allang mogelijk, op vele gebieden is men al ontzettend goed bezig, er liggen enorme kansen. De keuze voor kernenergie is daarentegen en naar mijn mening onverantwoord, gevaarlijk, naïef, zonde, risicovol en staat in de weg van echte duurzame ontwikkeling!
Locutus est, causa finita.
¹ Koplow, D. (2011). Nuclear Power: Still Not Viable Without Subsidies. Union of Concerned Scientists, February 2011.
² Ahearne, J. F. (1997). Radioactive Waste: The Size of the Problem. Physics Today, June 1997, 24 – 29.
³ Voorbeelden zijn de zoutmijn in Asse (Duitsland), waar het al na een aantal decennia misging…
…maar ook was men van plan om van Yucca Mountain (Nevada, VS) een opslagplaats voor hoogradioactief afval te maken. Na investeringen van biljoenen dollars werd het project toch afgeblazen wegens onvoldoende veiligheid.
⁴ Website van de winnende IDFA-documentaire van Michael Madsen
⁵ Scheepers, M.J.J., Seebregts, A.J., Lako, P., Blom, F.J., van Gemert, F. (2007). Fact Finding Kernenergie. T.b.v de SER-Commissie Toekomstige Energievoorziening. 22-47, 47-57, 124-132, 110.
⁶ Informatie uit briefings van International Atomic Energy Agency (IAEA)